අඟහරු මතට පා තැබූ Perseverance
space and science
"පෙබරවාරි දහඅට කියන්නෙ අභ්‍යාවකාශ විද්‍යාව ගැන උනන්දුවක් දක්වන අයට විශේෂ දවසක්. අඟහරු ගවේෂණ වැඩසටහනට අයත් යානයක් අඟහරු ග්‍රහයා මතට එදින ගොඩ බැසීම එයට හේතුවයි."
මාස් 2020 (Mars 2020) යනු නාසා ආයතනය මගින් සිදුකරනු ලබන අඟහරු ගවේෂණ වැඩසටහන සතු අඟහරු රෝවර් මෙහෙයුමකි. එය 2020 ජූලි 30 වන දින දියත් කරන ලද අතර එය 2021 පෙබරවාරි 18 වන දින අඟහරු මත ඇති ජෙසෙරෝ ආවාටයේ ස්පර්ශ කළේය. මෙම මෙහෙයුම Perseverance නැමැති රෝවරයකින් සහ ඉන්ජිනියුටි නැමැති හෙලිකොප්ටර ඩ්‍රෝනාවකින් සමන්විතයි. අඟහරු 2020 මෙහෙයුම නාසා ආයතනය විසින් 2012 දෙසැම්බර් 4 වන දින San Francisco හි පැවති ඇමරිකානු භූ භෞතික සංගමයේ වැටීමේ රැස්වීමේදී නිවේදනය කරන ලදී.
ජෙසෙරෝ ආවාටය : ESA's නැමැති අඟහරු නිරීක්ෂණ යානයක් මගින් ගන්නා ලද ඡායාරූපයක්
Perseverance රෝවරය අඟහරු මතට ගොඩ බැස්වීමෙන් අනතුරුව එය මගින් අඟහරු ග්‍රහයා මත තාරකා ජීව විද්‍යාත්මකව අදාළ වන පැරණි පරිසරයක් විමර්ශනය කිරීමට නියමිතයි. එමෙන්ම එහි පැවැති අතීත වාසස්ථාන පරීක්ෂාවට ලක් කිරීම, අඟහරු මත අතීත ජීවීන්ගේ පැවැත්මක් තිබුනේදැයි යන්න සොයා බැලීම සහ එහි මතුපිට භූ විද්‍යාත්මක ක්‍රියාවලීන් මෙන්ම ඉතිහාසයද එමගින් විමර්ශනය කරනු ඇත.
Mars Perseverance Landing Site 4.8 mix 4.1 mi 7.7 km x 6.6 km
මෙම Perseverance රෝවරය ජෙසෙරෝ ආවාටය මත ගොඩබැස්වීමට විද්‍යාඥයින් තීරණය කිරීම සදහා හේතු වූ සාධක කීපයක් ඇත. මෙම ප්‍රදේශය වරෙක ජලයෙන් යටවී තිබෙන්නට ඇතැයි විද්‍යාඥයින් විශ්වාස කරන අතර එමෙන්ම එය පුරාණ ගංගා ඩෙස්ථාවක් ලෙසද සැලකේ. ගොඩබෑමේ ස්ථාන තෝරා ගැනීමේ ක්‍රියාවලියට ලොව පුරා සිටින දූත මණ්ඩල කණ්ඩායම් සාමාජිකයින් සහ විද්‍යාඥයින්ගේ එකතුවක් ඇතුළත් වූ අතර ඔවුන් රතු ග්‍රහලෝකයේ විවිධ ස්ථාන 60 කට අධික සංඛ්‍යාවක් හොඳින් පරීක්ෂා කර බැලීය. පළල සැතපුම් 28 ක් (කිලෝමීටර 45 ක්) වන ජෙසෙරෝ ආවාටය පිහිටා ඇත්තේ අඟහරු ග්‍රහයාගේ සමකයට උතුරින් පිහිටි ඉසිඩිස් ග්ලැනිටියා නම් පැතලි තැනිතලාවක බටහිර මායිමේ ය. මෙම ආවාටයට ගොඩබෑමේ ස්ථානය කියුරියෝසිටි ගේල් ආවාටයේ ගොඩබෑමේ ස්ථානයේ සිට සැතපුම් 2, 300 ක් (කිලෝමීටර් 3, 700) පමණ දුරින් පිහිටා ඇත. ජෙසෙරෝ ආවාටය අඟහරුගේ ඉසිඩිස් ලැනිටියා ප්‍රදේශය තුළ පිහිටා ඇති අතර, පුරාණ උල්කාපාත බලපෑමක් නිසා සැතපුම් 750 ක් (කිලෝමීටර් 1, 200) පමණ විශාල ආවාටයක් එහි සැදී ඇත. මෙම සිදුවීම ඉසිඩිස් ආචරණය ලෙස හැදින්වේ. පසුකාලීනව කුඩා උල්කාපාත බලපෑමක් ඉසිඩිස් බලපෑම් ද්‍රෝණියේ ජෙස ආවාටය නිර්මාණය කළේය.
විද්‍යාඥයින් විශ්වාස කරන්නේ මෙම සිදුවීම් ජීවීන්ට හිතකර පරිසරයක් නිර්මාණය කළ හැකි බවයි. ජෙසෙරෝ ආවාටය අඟහරු ග්‍රහයා අතීතයේ පැවති ස්වභාවය පිළිබඳ තොරතුරු රැසක් සගවා ගෙන සිටිනු ඇතැයි විද්‍යාඥයින් විසින් විශ්වාස කරනු ලබයි. මීට වසර බිලියන 3.5 කට පමණ පෙර ගංගා ඇළවල් ආවාටයේ බිත්තියට ඉහලින් විසිරී වැවක් නිර්මාණය කර ඇති අතර අවට ප්‍රදේශයෙන් මැටි ඛනිජ ආවාට විලට ජලය ගෙන ගිය බවට විද්‍යාඥයින් විසින් සිදු කරන ලද පර්යේෂණ මගින් සොයා ගෙන ඇත. මෙම තෙත් පරිසරය සහිත කාලයන්ගෙන් එකක් හෝ ඊට වැඩි ගණනක් තුළ ජෙසෙරෝ ආවාටයෙහි ක්ෂුද්‍රජීවීන් පැවතිය හැකි යැයි සිතිය හැකිය. එසේ නම්, ඒවායේ නටබුන් පිළිබඳ සලකුණු මෙම ආවාටයේ ඇති වැවෙහි හෝ වෙරළ තීරයේ අවසාදිතවල තිබිය යුතුය. මෙම සලකුණු ආරක්ෂිතව තිබුනහොත් ඒවා පර්යේෂණයට ලක් කිරීම මගින් සහ අඟහරු පාෂාණවල මෙන්ම එහි පසෙහි සාම්පලදා රැස් කර පර්යේෂණයට ලක් කිරීමෙන් ඉතා වැදගත් තොරතුරු රැසක් අනාවරණය කර ගැනීමට විද්‍යාඥයින්ට හැකිවනු නොඅනුමානයි.
Contributed by: Krishni Perera
